دعوای خلع ید چیست؟

تعریف دعوای خلق ید : اصطلاح خلع ید از دو کلمه خلع و ید تشکیل شده است.خلع به معنی جدا کردن و پایان دادن در کتب معانی لغات ذکر شده است. و اصطلاح حقوقی “ید” نیز به معنی استیلا، تصرف و اقتداری است که شخصی نسبت به مالی دارد پس مجموعه  این دو کلمه به معنی جدا کردن و پایان دادن به سلطه و تصرفی است که شخصی نسبت به اموالی دارد.

این اصطلاح در علم حقوق به طور خاص برای پایان دادن به تصرف شخصی که به صورت غیر قانونی در ملکی(خانه، باغ،  ویلا، زمین و…) ادعای مالکیت و سلطه و اقتدار دارد استفاده می شود و مبنای آن ادعای مالکیت مدعی بر ملک مورد نظر است. بنابر توضیحات بالا دعوای خلع ید زمانی مطرح می شود که شخصی در مال غیر منقولی ادعای مالکیت داشته و در آن مال غیر منقول تصرف و وضع ید کرده باشد و شخص دیگری با ادعای مالکیت و استناد به اسناد مالکیت تقاضای بیرون کردن متصرف از ملک را دارد.

مبنای  دعوای خلع ید

قانون مدنی در ماده ۳۰۸ خود بیان داشته است: «غصب استیلاء بر حق غیر است به نحو عدوان» پس هر کسی بر حق دیگری بدون مجوز قانونی و یا شرعی استیلا پیدا کند و بدون این که مستحق استفاده ازآن حق باشد به تصرف در آن حق بپردازد غاصب نامیده می شود. از انجایی که در دعاوی خلع ید نیز آنچه اتفاق افتاده در واقع غصب است قواعد حاکم بر موضوع خلع ید قواعدی است که در باب غصب  در قانون مدنی مطرح شده است.

شرط اصلی برای طرح دعوای خلع ید این است که مدعی سند بلامنازع در خصوص اثبات مالکیت خود داشته باشد. به این معنی که اگر مالکیت محل اختلاف باشد و هنوز تکلیف مالکیت مشخص نشده باشد، شخص نمی تواند در دعوای خلع ید بنماید چرا که مبنای اصلی دعوای خلع ید وجود مالکیت محرز و بلا  منازع در خصوص ملک موضوع دعوا است.

اگر شخصی نسبت به ملکی ادعایی درخواست مالکیت دارد و این مالکیت هنوز از جانب دادگاه یا سند رسمی محرز و قطعی نشده است ابتدا بایستی در دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به موضوع را دارد دعوای اثبات مالکیت خود را مطرح نموده پس از قطعیت رای مربوط به اثبات مالکیت نسبت به طرح دعوای خلع ید اقدام نماید.

خلع ید چه تفاوتی با دعاوی تصرف و دعاوی تخلیه ید دارد؟

در دعوی خلع ید مبنای طرح دادخواست و ادعایی که خواهان مطرح می‌کند در مالکیت ملک موضوع دعوا است در واقع در دعاوی خلع ید خواهان خود را مالک ملک می داند و برای این موضوع مستنداتی را در دست دارد اما مبنای دعوی تصرف عدوانی تخلیه ید با این دعوا متفاوت است.

مثلاً در دعاوی تصرف عدوانی شخص به مالکیت خود استناد نمی‌کند بلکه استناد او به تصرف سابق در ملک است و خواهان اعاده تصرف خود در ملک موضوع دعوا است. در چنین دعوای اصولاً موضوع مالکیت مورد بررسی قرار نمی گیرد و صرفاً به این توجه می شود که آیا شخص مدعی در ملک موضوع دعوا سابقاً تصرفاتی داشته یا خیر؟

همچنین در خصوص دعاوی تخلیه ید باید گفت این دعاوی در زمانی مطرح می‌شوند قرارداد اجاره ای در میان نبوده و این قرارداد اجاره به پایان رسیده است پس از پایان قرارداد اجاره مستاجر بنا به دلایلی از تخلیه ملک خودداری می نماید در چنین شرایطی بر مبنای قرارداد اجاره صاحب ملک به طرح دعوای تخلیه روی می آورد اصطلاحا همچنین دعاویی را که مبنای آنها قرارداد اجاره است دعوی تخلیه ید می نامند.

باید توجه داشت که هر یک از اصطلاحات و مفاهیم بالا کاربرد وعملکرد متفاوتی دارد و طرح هر یک از دعاوی بالا به جای یکدیگر منتج به نتیجه مناسب نخواهد شدو چه بسا حقوق موکل را در موضوع دعوا از بین ببرد و باعث تضییع حقوقی از ایشان شود در اینجاست که اهمیت استفاده از وکیل با دانش و بهترین گزینه برای طرح دعوا حیاتی به نظر می‌رسد.

تفاوت دیگری که در مورد دعاوی خلع ید و تصرف عدوانی وجود دارد این است که در دعاوی تصرف عدوانی هر یک از کسانی که از طرف مالک در ملک به صورت امانی تصرف دارند مثل سرایدار، مباشر، وکیل،  نماینده و یا هر کس دیگری که نمایندگی از مالک دارد می‌تواند نسبت به طرح دعوای رفع تصرف عدوانی اقدام نماید اما در دعاوی خلع ید فقط مالک است که می‌تواند نسبت به طرح دعوا اقدام نموده و خلع ید از ملک موضوع دعوا را از دادگاه درخواست کند.

ارکان دعوای خلع ید

اثبات و احراز مالکیت مدعی در ملک

اولین چیزی که در طرح دعوای خلع ید مهم است و دادگاه نیز ابتدائاً به این موضوع می پردازد اثبات و احراز این موضوع است که آیا مالکیت شخصی یک موضوع دعوا و مسجل است یا خیر؟ معمولا این عمل از طریق دادگاه با استعلام مالکیت پلاک ثبتی مورد دعوا از اداره ثبت مربوطه صورت می پذیرد و پس از وصول پاسخ استعلام اگر به این موضوع خللی وارد نشود دادگاه بر اساس آن به صدور رای می پردازد.

تشخیص غیرقانونی بودن تصرف متصرف

همچنین دادگاه بنابر ادله و مستندات ارائه شده و تحقیق و تفحص در موضوع احراز می‌کند که  تصرفی که شخص متصرف در ملک دارد مستند به سند قانونی و مطابق موازین قانونی و شرعی است یا خیر؟ البته برای اثبات این موضوع خواهان می تواند از سایر ادله اثبات دعوا اصل شهادت شهود و سوگند نیز استفاده کند.

اثبات تصرفات غاصبانه

نهایتاً آخرین چیزی که دادگاه در مورد آن به تحقیق و تفحص و بررسی اسناد وجستجو می پردازنداین است که آیات تصرفات خوانده دعوا در حدود ملک مورد ادعای خواهان است و یا خیر البته این موضوع با ارجاع امر به کارشناس مربوطه و بررسی و تحقیق محلی از محل وقوع ملک صورت می پذیرد. و پس از احراز سه مورد بالا دادگاه نهایتاً به  صدور رای نسبت به خلع ید از ملک موضوع دعوا می­پردازد.

با توجه به نکات ظریفی که در دعوی خلع ید و تصرف عدوانی و تخلیه ید وجود دارد مهم این است که از بهترین وکیل در خصوص دعوی خود بهره بگیرید. برای آشنایی با بهترین وکیل خلع ید در تهران و یا شهرستان مورد نظر شما می توانید با گروه وکلای ایران دادفر ارتباط برقرارکرده و خدمات بهترین وکیل و مناسب ترین شرایط را دریافت نمایید.

دعوای حقوقی

مشاوره حقوقی

وکیل دادگستری