بایگانی دسته‌ی: فرزند خواندگی

فرزند­خواندگی به چه معنی است؟

در حقوق کشورهای مختلف پذیرش و شکل فرزند خواندگی به صورت های مختلفی دیده میشود در حقوق ایران نیز تعریفی که از فرزند خواندگی ارایه شده است مختلف است مثلا یکی از اساتید در این باره گفته اند

“فرزند خواندگی یا تبنی آن است كه كس دیگری را كه فرزند طبیعی او نیست به فرزندی بپذیرد . فرزند خواندگی در صورتی كه به رسمیت شناخته شده باشد ، نوعی قرابت ایجاد می كند ، قرابتی كه صرفاً حقوقی است نه طبیعی ، به عبارت دیگر با قبول فرزند خواندگی ، قانون یك رابطة مصنوعی پدر ـ فرزندی یامادر ـ فرزندی بین دو نفر ایجاد می كند”.

فرزند خواندگی در تاریخ ایران و اسلام

فرزند خواندگی در بین آیین های کهن ایرانی پیش از اسلام نیز دیده می شود  در بین زرتشتیان نیز این موضوع بسیار پسندیده بوده و از اعمال مثبت و خیر تلقی می شود که دین زرتشت نیز بر انجام آن تاکید کرده و صحه گذاشته است . لذا كسانی كه صاحب فرزند نبودند نیز برای بهره مندی از پاداش این عمل ، فرزند بدلی برای خود انتخاب می كردند.

آیا بین فرزند خوانده و پدر خوانده رابطه نسبی برقرار است؟

  در اسلام فرزندخواندگی نفی شده است. سابقه این موضوع به رابطه بین پیامبر اسلام و فرزند خوانده ایشان زید ابن حارثه باز می گردد. پیامبر اسلام زید ابن حارثه را در زمانی که  برده بود خریداری کرده  و به پسرخواندگی پذیرفته بودند. بعدها زید با زنی به نام زینب بنت حجش ازدواج کرد و پس از مدتی این زن را طلاق داد پس از جدا شدن زینب از زید، پیامبر این زن را به عقد خود در آورد. این موضوع باعث ایجاد اختلاف و بحث هایی در بین مسلمانان و اعراب گردید که می گفتند چطور پیامبر ما را از ازدواج با همسران پسرانمان منع می کند اما خود این عمل را انجام می دهد؟ که این موضوع شان نزول آیه 4 سوره احزاب  قرار گرفت که می فرماید: « خداوند پسران را پسر خواندگان شما قرار نداده است…» لذا به صراحت قران رابطه نسبی بین پدر خوانده و فرزند خوانده برقرار نیست.

پس با اوصافی که گفته شد می توان فهمید که در اسلام فرزند خواندگی به صورتی که فرزند خوانده دارای تمام حقوق و آثار واقعی باشد و در جایگاه فرزند واقعی شخص قرار بگیرد وجود ندارد .

یعنی هرچند خود نهاد فرزند خواندگی در حقوق ایران و اسلام مورد پذیرش قرار گرفته است اما این رابطه با رابطه ای که حاصل از ارتباط خونی و وراثتی باشد یکسان نبوده و آثار یکسانی را ندارد مثلا در بحث ارث فرزند خوانده در جایگاه فرزند  واقعی قرار نمی گیرد.

 فرزند خواندگی و حقوق ایران

کنوانسیون حقوق کودک در مواد 20و 21 به فرزندخواندگی پرداخته است و از کشورهایی که سیستم فرزند خواندگی را به رسمیت شناخته‌اند، خواسته است که منافع عالیه کودک را در اولویت قرار دهند.

بند دوم از اصل بیست و یکم قانون اساسی دولت را موظف کرده است که از کودکان بی سرپرست حمایت کند. قواعد دیگری نیز برای تعیین شرایط سرپرستی و تامین منافع کودکان در مواردی که اشخاصی می خواهند سرپرستی کودکی را بر عهده بگیرند در سال 1353  تحت عنوان قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست تصویب شده است .

آیا فرزندخواندگی قابل فسخ است؟

 بنا بر بند ۱ ماده ۱۶ قانون مذكور نیز ، در صورتی كه سوء رفتار یا عدم اهلیت و شایستگی هر یك از زوجین سرپرست برای نگاهداری و تربیت طفل تحت سرپرستی محرز باشد ، به تقاضای دادستان ، سمت سرپرستی قابل فسخ می باشد.    ماده ۱۴ قانون مذكور مقرر می دارد : « مفاد حكم قطعی سرپرستی به اداره ثبت احوال ابلاغ ودر اسناد سجلی زوجین سرپرست و طفل درج ، وشناسنامه جدیدی برای طفل فقط با مشخصات زوجین سرپرست و نام خانوادگی زوج صادر خواهد شد». در ماده واحدة مصوب ۱/۸/۶۲  قانون تامین زنان و كودكان بی سرپرست  ، دولت موظف به تامین بیمه و رفاه زنان وكودكان بی سرپرست شده است.

آیا فرزند خواندگی رابطه کودک را با والدین اصلی قطع می کند؟

وقتی حکم سرپرستی برای والدین جدید صادر می شود ارتباط این کودک را با والدین اصلی خود قطع نمی کند حتی تا جایی قانون پیش رفته است که در بند 3 ماده 16 قانون حمایت از کودکان بی سرپرست، این حکم را در صورتی که والدین اصلی طفل با والدین پذیرنده به سازش و توافق برسند قابل فسخ می داند.

آثاری که از این حکم حاصل می شود به هیچ وجه شبیه و یا جانشین نسب و قرابت واقعی کودک که حاصل از رابطه خونی او با والدین واقعی است نمی شود و پیوند کودک با پدر و مادر واقعی خود گسسته نمی شود و حتی حکم سرپرستی در مواردی قابل فسخ هم می باشد.

آثار فرزندخواندگی چیست؟

حكم سرپرستی باعث می شود كه اقتدار پدر ومادر حقیقی در باب نگاهداری و تربیت فرزند به سرپرست منتقل شود لیكن سایر آثار قرابت به جای خود می ماند بنا بر این:
فرزند خوانده نمی تواند با خویشان نسبی و رضاعی خویش (در حدود ممنوعیت های قانونی ) نكاح كند وحكم سرپرستی هیچ تغییری در منع قانونگزاری نمی دهد.

فرزند خوانده از اقوام [ واقعی ] خود ارث می برد وتركة او نیز ، با رعایت قواعد ارث ، به آنان می رسد ، لیكن هرگاه عین اموالی كه زوج سرپرست به فرزند خوانده بخشیده اند موجود باشد ، به خودشان باز می گردد و جزء تركه به وارث منتقل نمی شود.

احكام مربوط به الزام انفاق در روابط بین فرزند خوانده و پدرومادر و اجداد واقعی اجراء می شود . منتها زمانی كه كودك به سرپرستی نیاز دارد ، زوجین سرپرست در اجرای این تكلیف مقدم بر آنان هستند.

 فرزند­خواندگی که در خارج از ایران و طبق قواعد آن کشور خارجی صحیح بوده است در ایران معتبر است؟

باید گفت بر اساس اصل حاکمیت قانون ایران در قلمرو سرزمینی ایران باید بر این نظر بود که قانون ایران بر موضوع حاکمیت داشته باشد و باید از اعمال قانون خارجی بر این موضوع جلوگیری شود اما از طرفی هم این شیوه با بعضی اصول حقوقی مثل حق مکتسب و انصاف مطابق نیست پس می توان گفت در صورت بودن در مرحله ایجاد حق یعنی پذیرش فرزندخواندگی در ایران قانون ملی حاکم باشد ولی در صورت استناد به فرزندخواندگی صحیح واقع شده در خارج از ایران این حق محترم شمرده شود.

نهاد مسئول فرزند خواندگی ایران کدام است و شرایط آن چیست؟

بررسی موضوع  فرزند خواندگی در یک کمیته در بهزیستی استانها انجام می پذیرد. این کمیته در اصطلاح کمیته شبه خانواده نام دارد. این کمیته از مدیر کل بهزیستی استان، معاون امور اجتماعی، کارشناس شبه خانواده استان، کارشناس فرزند خواندگی، مددکار و کارشناس حقوقی استان تشکیل می شود.

کمیته موظف است از بین والدینی که برای سرپرستی کودکان مراجعه می کنند نسبت به انتخاب بهترین گزینه ها اقدام نماید.این کمیته بر اساس مدارک ارایه شده و گزارشهایی که به کمیته رسیده است و اسنادی از قبیل تصویر شناسنامه زوج ،تصویر سند ازدواج ،تصویر سند مالکیت منزل یا اجاره نامه ، گواهی ناباروری با تعیین فرد نابارور از متخصص ناباروری یا مراکز ناباروری ، گواهی عدم سوءپیشینه متقاضیان ، آزمایشات مبنی بر سلامت جسمانی متقاضیان ، گواهی سلامت روان از متخصص و گواهی اشتغال به همراه میزان تقریبی درآمد زوج  تصمیم می گیرد که آیا این زوج شایستگی و توانایی نگهداری و سرپرستی از کودک را دارند یا خیر.

 قبل از پذیرش فرزند زوج باید در جلساتی که برای مشاوره در کمیته برگزار می شود شرکت کنند و این موضوع در گزارش کمیته درج می شود. همچنین ارایه راهنمایی های لازم و آموزش های مرتبط و راهنمایی های حقوقی مورد نیاز انجام می پذیرد و نهایتا با عبور از این مراحل کمیته صلاحیت زوجین را تایید یا رد می کند.

نهاد فرزندخواندگی در فرانسه

در فرانسه نهادی که برای فرزند خواندگی تعیین شده است سازمان فعالیت های بهداشتی و اجتماعی کودکان است این سازمان از حمایت بسیار قوی دستگاه دادگستری فرانسه جهت انجام امور فرزندخواندگی برخوردار است و در کنار این سازمان بنگاه های خصوصی نیز هستند که امور مربوط به فرزند خواندگی را انجام می دهند.

 البته سازمان مذکور فعالیت های این بنگاهها را پایش می کند. در فرانسه فرزند خواندگی در طی 2 مرحله انجام می گیرد که مرحله اول واگذاری کودک به  صورت آزمایشی به مدت معمولا شش ماه است^.

نهاد فرزندخواندگی در انگلستان

در انگلستان برای اینکه کودکی به فرزند خواندگی پذیرفته شود متقاضیان باید به یکی از بنگاههای مربوط به این امر که عموما از موسسات خصوصی هستند رفته و برای احراز صلاحیت مراحل و فرآیندهایی را بگذرانند.

پس از عبور از این مرحله دوره هایی برای تطابق کودک با زندگی جدید انجام شده و کودک با ثبت و صدور حکم فرزند خواندگی صاحب مدارک هویت می شود.

در انگلستان شرط پذیرفته شدن به عنوان فرزند خوانده این است که فرد سن کمتر از هجده سال داشته باشد و مشروط به اینکه ازدواج نکرده باشد و تقریبا تمام فرزند خواندگی ها در سنین زیر ده سال صورت می پذیرد در سیستم حقوقی این کشور وقتی کسی از طرف دادگاه به عنوان فرزندخوانده پذیرفته می شود دارای تمام حقوقی می شود که نسب واقعی و طبیعی دارد و فرزند خوانده دارای همان حقوق وراثتی است که فرزند طبیعی دارد.

برای مشاوره با بهترین وکیل خانواده ایران و استفاده از مشاوره حضوری، تلفنی و آنلاین و همچنین اعطای وکالت به بهترین وکیل تهران و شهرستان ها حوزه مربوط به خودتان می توانید از کانال های ارتباطی گروه وکلای ایران دادفر استفاده نمایید.

وکیل دادگستری