بایگانی دسته‌ی: دعاوی خانواده

دعاوی خانواده چیست؟

  دعاوی خانواده به دلیل رواج  و همه گیری نهاد خانواده از شایع ترین دعاوی مرتبط با خانواده می باشد که در برخی از موارد به وسیله وکیل پایه یک دادگستری متخصص در امور خانواده در دادگاه خانواده طرح و  پیگیری می شود.

 همچنین قانونگذار در ماده 2 قانون حمایت از خانواده گستره این دعاوی را چنین مشخص کرده است: «منظور از دعاوی خانوادگی دعاوی مدنی بین هر یک از زن و شوهر و فرزندان و
جد پدری و وصی و قیم است که از حقوق و تکالیف مقرر ‌در کتاب هفتم در نکاح و طلاق
(‌منجمله دعاوی مربوط به جهیزیه و مهر زن) و کتاب هشتم در اولاد و کتاب نهم در
خانواده و کتاب دهم در حجر و‌قیمومت قانونی مدنی همچنین از مواد 1005 و 1006 و
1028 و 1029 و 1030 قانون مذکور و مواد مربوط در قانون امور حسبی ناشی شده باشد.

قوانین حاکم بر دعاوی خانواده

قانون مدنی در مسائل خانواده

در حال حاضر مجموعه ای از قوانین مختلف که مبنای آنها ازدواج در فقه شیعه 12 امامی است بر دعاوی خانواده کشور حاکم است. براساس مقررات قانون مدنی در کتاب هفتم مواد 1034، لغایت 1119 موضوعات مربوط به ازدواج از قبیل، خواستگاری، شرایط جسمی برای ازدواج(قابلیت صحی برای ازدواج)، موانع ازدواج ، شرایط صحت عقد ازدواج، ازدواج موقت و دائم و نهایتا مهریه شرح داده شده است.

در مواد 1120الی 1157 هم قانونگذار در خصوص راه های از بین رفتن عقد ازدواج سخن گفته است. در این مواد در خصوص فسخ نکاح، و شرایط آن، طلاق و اقسام طلاق صحبت شده است.

 همچنین در کتاب هشتم مواد 1158 لغایت 1194در خصوص  و کتاب نهم مواد 1195 لغایت 1206 به مباحث و مقررات مربوط به دعاوی خانوادگی پرداخته ست.

قانون حمایت خانواده

همچنین قانون گذار در تاریخ 1/12/1391  پس از  نسخ قانون حمایت خانواده مصوب سال 1353 قانون حمایت خانواده جدید را مورد تصویب قرار داده ست. با تصویب این قانون، قوه قضاییه موظف به تشکیل محاکم تخصصی خانواده  شده است البته این محاکم شعبی از دادگاههای عمومی حقوقی هستند که به موضوعات خانواده به صورت تخصصی رسیدگی می نمایند و بر اساس ماده ، هر دادگاه خانواده که در گروه محاکم عمومی حقوقی می باشد، با حضور یک نفر رییس یا دادرس علی البدل و قاضی مشاور زن تشکیل می گردد. قضات دادگاه خانواده می بایست متاهل، حداقل دارای 4 سال سابقه خدمات قضایی باشند.

انواع دعاوی خانوادگی

قبل از نام بردن این قسمت باید گفت که خانواده اولین و شاید مهم ترین نهاد اجتماعی است که هر فرد با آن روبرو می شود، در خانواده ماهیت افراد شکل گرفته و مشخص می شود و سپس از طریق خانواده به جامعه معرفی می شوند و وارد یک اجتماع بزرگتر می شوند.

ماده 4 قانون حمایت از خانواده مصوب 91 به احصای 18 مورد از دعاوی که دادگاه خانواده صالح به رسیدگی به آن ها است پرداخته است. این دعاوی عبارت اند از:

نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح

ازدواج در فقه شیعه دارای دو نوع دائم و موقت است که برای هریک از این انواع ازدواج احکام خاص و ویژه وجود دارد. مثلا در ازدواج موقت زن نفقه ندارد ولی مهریه دارد.

ازدواج مجدد

ازدواج حقی است که قانون مدنی بر اساس فقه شیعه برای مردد درنظر گرفته است و مرد حق دارد 4 زوجه دائم اختیار کند. البته بر اساس قوانین کشور برای ازدواج مجدد مرد اجازه همسر اول لازم است.

نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن

نامزدی طبق قانون مرحله آشنایی قبل از انعقاد عقد نکاح استو برای هدیه ها و اتفاقاتی که در دوره نامزدی می افتد در این باب تعیین تکلیف شده است.

مهریه

مالی است که در ازدواج از طرف مرد برای پرداخت به زن تعیین می­شود و کیفیات و شرایط آن و نحوه پرداخت و استحقاق زن به آن در قانون مدنی در باب مهریه ذکر شده است.

جهیزیه

مفهومی عرفی است و عبارتست از اثاثیه و وسائلی که معمولا زوجه برای زندگی مشترک با خود می آورد. هرچند که بر اساس قانون مدنی و سایر قوانین مرتبط زن موظف به آوردن مهریه نیست.

حضانت ملاقات طفل

حضانت به معنی سرپرستی و نگهداری از فرزند مشترک زوجین است و معمولا این بحث و ملاقات با فرزند بعد از صدور رای طلاق زوجین و یا در رای طلاق مورد اشاره قرار می گیرد.

شروط ضمن عقد نکاح

در هر عقد از جمله عقد نکاح ممکن است شروطی ذکر بشود که تا زمانی که عقد معتبر است این شروط نیز اعتبار دارد. رسیدگی به اختلافات مربوط به شروطی که در عقد نکاح ذکر شده است با دادگاه خانواده است.

نفقه زوجه

بر اساس قانون مدنی تهیه وسائل و ملزومات زندگی و خوراک و پوشاک و کل هزینه های زندگی زن به عهده شوهر است و رسیدگی به اختلافات مربوط به نفقه در اختیار دادگاه خانواده است.

تمکین و نشوز

تمکین به معنی پذیرش درخواست زناشویی از طرف زن است. و اگر زنی این درخواست شوهر را بدون مانع و عذر شرعی رعایت نکند، اصطلاحا  نشوز (سرپیچی) انجام داده است.

نفقه اقارب

اقارب به معنی خویشاوندان است و اگر خویشاوند کسی در خط عمودی( پدر یا فرزند) توانایی تامین مخارج زندگی خود را نداشته باشد، شخص موظف به پرداخت نفقه به او می باشد. این نفقه به نفقه اقارب معروف اسست.

امور راجع به غایب مفقود الاثر

غایب مفقود الاثر کسی است که مدت زیادی از غیبت او گذشته و هیچ گونه تماس و یا اطلاعی از محل زندگی او در اختیار نیست. رسیدگی به احکام این افراد نیز در صلاحیت دادگاه خانواده است.

نسب

به معنی رابطه پدر و فرزندی و یا مادر و فرزندی بین اشخاص و یا رابطه حاصل از اجداد یا جدات مشترک در بین افراد است.

فرزندخواندگی

نهادی است که در آن شخص یا اشخاصی، سرپرستی کودکی که فرزند نسبی آنه نیست را به عهده می گیرند.

رشد، حجر و رفع آن

رشد به معنی توانایی ذهنی شخص برای مدیریت اموال خود می باشد. حجر نیز عدم اهلیت شخص نسبت به امور مالی و غیر مالی است که به واسطه صغر سن، یا عدم رشد و یا جنون رخ می دهد.

تغییر جنسیت

این مورد نیز از اموری است که با تایید دادگاه خانواده انجام می شود.

ولایت قهری، قیومیت

ولایت قهری مربوط به اداره امور مالی کودک توسط پدر با جد پدری کودک می باشد و در صورت نبود این دو، و در برخی موارد دیگر بحث قیمومت مطرح می گردد

طلاق، فسخ نکاح

این دو مرود نیز از راههای انحلال نکاح هستند که هریک دارای احکام خاص خود می باشند و شرایط و خصوصیات آنها در قانون مدنی ذکر شده است.

اهدای جنین

این موضوع نیز چون دارای آثار حقوقی است در صلاحیت تصمیم گیری دادگاه خانواده است.

این موارد گفته شده مرتبط با دعاوی خانوادگی می باشد.

با توجه و علم براین که قانون حمایت خانوداه گفته است که رسیدگی به دعاوی مربوط به جهیزیه و مهریه و نفقه مرتبط با صلاحیت دادگاه خانواده می باشد. اما در صورت وجود دو شرط دعاوی مرتبط با مهریه و جهیزیه و نفقه در شورای حل اختلاف که مطرح  خواهد شد البته اخیرا شوراهای حل اختلاف خانواده تاسیس شده و وظیفه رسیدگی به این دعاوی را عهده دار هستند.

اگر مبلغ مهریه و نفقه و جهیزیه تا 20 میلیون تومان باشد بر اساس قانون شورای حل اختلاف در صلاحیت این شوراء است. در صورتی که بیش تر از 20 میلیون نشده باشد، چون طلاق از اموری که مرتبط به صلاحیت دادگاه خانواده است بنابراین اگر دادگاه خانوداه حکم را صادر کند برای جهیزیه و مهریه و نفقه هم همان حکم است و نیازی به شورای حل اختلاف نمی باشد.

اکنون آن 18 مورد گفته شده را از لحاط گوناگون بررسی می کنیم:

انحلال نکاح و عقد

 طلاق به دادخواست مرد

مطابق ماده 1133 قانون مدنی و مقررات شریعت اسلام مرد هر زمان که بخواهد می تواند همسر خود را طلاق دهد. البته بر اساس قانون اعمال این حق منوط به رای دادگاه مبنی بر صدور گواهی عدم امکان سازش و تجویز طلاق است که برای این موضوع باید به دادگاه خانواده دادخواست داده شود.

طلاق به درخواست زن

مطابق قانون زن نمی تواند درخواست طلاق بدهد. اما در قانون مواردی پیش بینی شده است که زن بتواند از دادگاه بخواهد که با اثبات شرایطی، دادگاه به وکالت از شوهر زن را طلاق دهد. ای شرایط به وضعیتی مربوط است شرایط زندگی به دلایل مندرج در ماده 1130 قانون مدنی برای زن به قدری سخت شده باشدکه ادامه زندگی مشترک برایش ممکن نباشد.

 طلاق توافقی

در این مورد زن و مرد تمامی موارد را بررسی نموده و با توافق خود به دادگاه می روند. این طلاق نیز در واقع از موارد طلاق به درخواست زوج می باشد ولی چون شرایط مورد توافق طرفین است به طلاق توافقی معروف است. قانون حمایت خانواده 1391 برای طلاق توافقی مراجعه زوجین به مشاوره خانواده را الزامی دانسته است.

 فسخ نکاح و ازدواج

عقد یک قرارداد است و طبیعتا مانند هر قرارداد دیگری ممکن است فسخ شود. یکی از راه های فسخ عقد این می باشد که با شرایط خاصی که در قانون مدنی ذکر شده است و با اثبات این شرایط در دادگاه خانواده، دادگاه رای به انحلال نکاح از طریق فسخ می دهد.

مطالبه و اجرای مهریه:

از مهم ترین بخش دعاوی خانوادگی مهریه است و از ارکان اصلی عقد نکاح در حقوق ایران و اسلام است و مراد از مهریه آن مالی است که در ضمن عقد دائم و یا موقت مشخص می شود و نیازی به پرداخت آن در حین عقد و هم زمان با عقد نکاح نمی باشد.

مهریه با شیربها متفاوت است چرا که عرف در به وجود آمدن شیربها موثر بوده ست و هیچ مبنای قانونی ندارد. بر اساس قانون مدنی در ماده 1082 زن به مجرد عقد مالک مهریه می باشد و می تواند هر زمان آن را مطالبه کند.

مطالبه مهریه به دو راه امکان پذیر است

 مراجعه کردن به اداره اجرای ثبت

چون مهریه سندی رسمی و لازم الاجراء است و اجرای مفاد اسناد لازم الاجراء به عهده دوایر اجراء اداره ثبت می باشد، زن می تواند برای اجرای مفاد سند نکاحیه خود من جمله مهریه به ایین اداره مراجعه نماید یا از وکیل متخصص خانواده استفاده کند.

تقدیم دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه

چون مهریه حقی است که به محض انعقاد عقد برای زن ثابت می شود می تواند برای الزام مرد به پرداخت آن به دادگاههای دادگستری مراجعه کند. البته بر اساس رویه جدید دادگاهها ابتدائا زن بایستی از طریق اجرای ثبت نسبت به شناسایی و توقیف اموال مرد اقدام نماید یا از وکیل متخصص خانواده استفاده کند.

شروط ضمن عقد نکاح و ازدواج

ازدواج، قرارداد است و می توان هر شرط مشروعی را در سند نکاحیه درج نمود. فقط باید دانست که نکاح جزو عقدهایی قراردادی نیست که نتیجه تخلف از شرط ضمن عقد امکان فسخ نکاح توسط مشروط له باشد و نتیجه تخلف از شرط ضمن عقد نکاح، ایجاد حق طلاق برای زن را پدید می آورد.

الزام به تمکین زوجه و اثبات نشوز( در این صورت به زن نفقه تعلق نمی گیرد و مرد می تواند به همین دلیل  تقاضای ازدواج مجدد نماید.)

منظور از تمکین عام، بودن و حضور داشتن زن در منزل انتخابی شوهر و منظور از تمکین خاص داشتن رابطه زن و شوهر می باشد.

هرگاه زن از شوهر خود تمکین نکند متصف به صفت نشوز می شود و آن زن را ناشزه می گویند.

اجازه ازدواج مجدد برای مرد

مرد اجازه قانونی برای ازدواج دوم بدون اذن همسر اول یا دادگاه را ندارد و اگر بخواهد با وجود همسر اول ازدواج کند در صورتی که همسر اول این اجازه را ندهد باید به دادگاه خانواده برود و تقاضای اذن در ازدواج نماید. البته معمولا این موضوع در پی نشوز و عدم تمکین زن مطرح می­شود.

نحوه طرح دعاوی خانواده

براساس ماده 8 قانون حمایت از خانواده شروع رسیدگی به هر دعوا و در دادگاه های خانواده با تقدیم دادخواست به عمل می آید. البته با الکترونیکی شده ارسال دادخواست ها، هم اکنون تقدیم دادخواست به وسیله حضور شخص در دفاتر خدمات قضایی یا اعطای وکالت به وکیل پایه یک دادگستری انجام می شود.

برای موفقیت در دعاوی خانواده استفاده از کمک وکیل دعاوی خانواده لازم است. بهترین وکیل خانواده کسی است که شرایطش با شرایط پرونده شما هماهنگی داشته باشد. بهترین وکیل خانواده تهران و شهرستان ها را با تماس با گروه وکلای ایران دادفر بشناسید.

مشاوره خانواده

وکیل دادگستری